Steve Jobs Diğer Hiperaktifler ve Yaratıcılık

Steve Jobs, Alexander Graham Bell, Beethoven, Salvador Dali, Leaonardo da Vinci, Thomas Edison, Albert Einstein ve David Neeleman Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan ünlülerden sadece bir kısmı. Brightwell yönetim kurulu başkanı Alphan Manas da kendisinin DEHB olduğunu ifade ediyor. Gerçi sevgili Alphan Manas yazısında bozukluğun yaratıcılıkla ilişkisine gereğinden fazla önemsiyor bence. Bu ünlülerin hayatlarına baktığımızda dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun başarı sağladığını düşünebilirsiniz. Aslında ruhsal hastalıkların yaratıcılıkla bağlantılı olduğu düşüncesi dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ile sınırlı değildir. “Delilik” ve deha arasında ince bir çizgi olduğu söylenegelmiştir. Dahiler çevrelerine herkesten farklı bakış açılarıyla sıra dışıdırlar. Şizofreni, bipolar bozukluk gibi birçok hastalıklardan muzdarip kişilerin hastalığın ağır dönemlerindeki olağan dışı tecrübeleri daha üretken olmayı başardıkları iyilik dönemlerinde sanatsal eserlere ilham kaynağı olabilir.

Acaba DEHB de yaratıcılığı arttıran bir şey mi? Bazılarının söylediği gibi DEHB aslında Allah’ın bir lütfu mu? Oldukça uzun süredir devam eden bu tartışma bazı bilim adamlarının konu üzerine eğilmelerine neden olmuştur. ABD, Pennsylvania Üniversitesi’nden Farah ve Haimm tedavinin yaratıcılık üzerine etkilerini araştırdılar. Çalışmalarının sonucunda ilaç (Adderall) tedavisinin bir çok hastada yaratıcılığı azaltmadığı tam tersine arttırdığı gibi bir sonuca ulaşmışlar. Ancak yaratıcılığı ölçmek için kullandıkları bir testte başlangıçta yaratıcılık seviyesi yüksek olanlarda yaratıcılığı azaltabileceği ya da etkilemeyeceği gibi bir sonucu da bildiriyorlar.

Abraham ve arkadaşları DEHB hastalarını normaller ve davranım bozukluğu olanlarla çeşitli yaratıcılık testleri açısından karşılaştırdıkları çalışmalarında DEHB’si olanların daha orijinal fikirler ortaya koyabildiklerini ama diğer taraftan bu fikirlerin pratikte uygulanabilir olmayabileceğini ortaya koyuyorlar.

Bu çalışmalardan kesin sonuca ulaşmak zor olmakla birlikte benim ulaştığım bazı sonuçları paylaşmak isterim. Öncelikle DEHB’si olanların aynı zekâ düzeyindeki yaşıtlarıyla karşılaştırıldıklarında belirli alanlarda avantajları olabilir. Bazı işler için bir dezavantaj olabilen dikkatini belirli bir alanda odaklamak, yeni fikirler geliştirmemiz gerektiğinde bir avantaja dönüşebilir. Dürtüsellikle yeni fikirler birleştiğinde özellikle sanatsal yaratıcılığın güzel örnekleri ortaya çıkabilir. Ancak şahsi kanaatim bu avantajların çok az DEHB’linin hayatında bir başarı olarak kendini gösterebileceğidir. Çünkü yaratıcılığın meyve verebilmesi için bunlardan çok daha fazlası gerekmektedir. Oysa çoğumuzun içinde bulunduğu şartlar, eğitim ortamı ve tamamlamamız gereken ödevler dikkate alındığında DEHB’li olmak bir bütün olarak ele alındığında avantajdan çok dezavantaj olmaktadır. Birçok DEHB’linin ortaya koyduğu yeni fikirler ne kadar yaratıcı olsalar da bu fikirlerin peşinden koşan sahiplerini batırmaktadır. Dikkatimizi başarılı olmuş dehalara verirken acaba kaç DEHB’linin pratik faydası ya da üretilebilirliği olmayan yaratıcı fikirlerinin peşinde hayatlarını ziyan ettiklerini hesaba katıyor muyuz?

Bu fikrime katılmayanların dikkatini başka bir noktaya çekeyim. Diyelim ki (ufak bir ihtimal gibi görünüyor ama) DEHB’niz sizi özel bir alanda üretken kıldı ama hayatınızın diğer alanlarında, örneğin eşinizle, arkadaşlarınızla ilişkinizde birçok problemi de beraberinde getiriyor, DEHB’niz yüzünden eşinizden ve çok sevdiğiniz çocuklarınızdan ayrılmak üzeresiniz. Kâr zarar hesabı yapıldığında yine de DEHB’nin götürdükleri getirdiklerinden fazla olmaktadır. DEHB’yi bir nimet olarak göstermek, bu hastalık nedeniyle hayatı mahvolan, evlilikleri dağılan, eğitim hayatları yarıda kalan, işlerinden olan ve de her an bir trafik kazasından ölme ihtimalleri normal insanlardan kat kat fazla olanlara yapılan büyük bir kötülüktür.

Kaynaklar:

Farah, M. J., et al. "When We Enhance Cognition With Adderall, Do We Sacrifice Creativity? a Preliminary Study." Psychopharmacology (Berl) 202.1-3 (2009): 541-547.

Abraham, A., et al. "Creative Thinking in Adolescents With Attention Deficit Hyperactivity Disorder (Adhd)." Child Neuropsychol 12.2 (2006): 111-123.