• TR
• EN
• DE

Hipertansiyon Hastasında Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun Tedavisi

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun tedavisinde kullanılan birinci sıra (stimülanlar) ve ikinci sıra (atomoksetin) ilaçların yan etkileri arasında tansiyon yüksekliği vardır. Hâlihazırda tansiyonu yüksek seyreden ya da hipertansiyon tedavisi ile tansiyonu normal seviyelerde olan bir hastada Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun tedavisi bu nedenle özel olarak ele alınması gereken bir konudur. Bu yazıda ilgili araştırma ve gözden geçirme yazılarından istifade ile konuyu ele alacağım.

Safer (1992) psikostimülan ilaçların yol açtığı kardiovasküler değişiklikleri ele alan çalışmaları gözden geçirmiştir. Metilfenidatla ilgili 15 kontrollü çalışma başlangıçta ortalama dakikada 15 atım nabız artışı gösterse de, tedaviye devam edildiğinde bu artış ortalama 4 atım/dakika’ya düşmektedir. Sekiz çalışmada metilfenidat kan basıncında klinik olarak anlamlı ya da istikrarlı bir değişiklik yapmazken, 4 çalışmada EKG düzensizliği yapmadığı gösterilmiştir. Safer dektroamfetamin ve pemoline ile daha az çalışma olmakla birlikte kardiovasküler değişikliklerin anlamlı olmadığını söylüyor. Ancak aşırı dozda alındığında stimülan ilaçlar hipertansiyona ve taşikardiye (çarpıntı) neden olur. Sonuç olarak yüksek test dozlarında kullanıldığında metilfenidat tansiyon ve çarpıntı yapabilir; eğer stimülanlar kötüye kullanılarak damar yolundan alınırsa kardiovasküler sorunlar ortaya çıkabilir; uzun süreli kullanımda stimülanların kardiovasküler yan etkilerine tolerans gelişir ve yan etkiler azalır; depresyon tedavisinde stimülanlar kullanıldığında %3 kadar kardiovasküler değişiklik saptanmıştır; amfetamin kötüye kullanan bazı vakalarda sık olmasa da kardiomyopati ve arterit görülmüştür. Safer bu gözden geçirmesinin sonucunda stimülanların olağan dozlarda uzun süre güvenle kullanılabileceğini ve eşlik eden kardiovasküler anomali yoksa, çocuk ve ergenlerde rutin olarak tansiyon, nabız ya da EKG takibi yapılmasının gereksiz olduğu sonucuna varıyor.

Wilens ve arkadaşları (2005) Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun tedavisinde kullanılan ilaçların kan basıncı ve nabız üzerindeki etkilerini araştırmışlardır. Çalışmalarında kullanılan ilaçlardan beşi (methylphenidate, amphetamine compounds, pemoline, bupropion, desipramine) ile ilgili plasebo kontrollü çalışma verileri değerlendirilmiştir. 125 hastanın verileri değerlendirildiğinde bazı ilaçların başlangıç düzeyiyle karşılaştırıldığında sistolik ve diastolik kan basıncı ve nabız istatistiksel olarak anlamlı düzeyde değiştiği görülmüştür. Araştırmacılar hem stimülan ilaçların hem de katekolaminerjik ilaçların DEHB’li erişkinlerde plasebo ile karşılaştırıldığında küçük de olsa istatistiksel olarak anlamlı düzeyde değişikliğe neden olması nedeniyle tansiyon ve nabız takiplerinin periodik olarak yapılmasını önermektedirler.

Samuels ve arkadaşları (2006) stimülanların kardiovasküler risk açısından değerlendirilmesi için dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan 13 çocukta 3 gün boyunca 24 saat kan basıncı takibi yapmışlardır.

Bu araştırmada birçok hemodinamik parametrede yükselme saptanmıştır. Diastolik kan basıncı (69.7 mmHg vs 65.8 mmHg, p =0.02) uyanıklıktaki diastolik kan basıncı (75.5 mmHg vs 72.3 mmHg, p =0.03) ilaç kullanırken daha yüksek bulunmuştur. Toplam nabız da ilaç kullanırken daha yüksek bulunmuştur (85.5 atım/dk vs 79.9 atım/dk, p =0.004). Myokardın oksijen ihtiyacını gösteren babız-basıncı bileşeni (sistolik kan basıncı X nabız) tedavi sırasında daha yüksektir (9,958 vs 9,076, p =0.008). Yazarlar stimülan ilaçların dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda kullanılacağında olası kardiovasküler risklerle beklenen ve elde edilen faydaların birlikte ele alınarak karar verilmesi gerektiği uyarısında bulunuyorlar.

Wilens ve arkadaşları (2006) primer hipertansiyonu olup antihipertansif ile tansiyonları kontrol altında olan erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu vakalarında ülkemizde bulunmayan başka bir stimülan olan karışık amfetamin tuzlarının uzun salımlı preparatının (MAS XR) kardiovasküler etkilerini 8 hafta boyunca 13 hastada gözlemlemişler ve tansiyon, nabız ve EKG değişiklikleri açısından bu ilacın güvenli olduğu şeklinde rapor etmişlerdir.

Burada ele aldığım gözden geçirme çalışmalarını hep birlikte ele alacak olursak şu sonuca varabiliriz. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tedavisinde kullanılan stimülan ilaçlar küçük de olsa kardiovasküler değişikliklere neden olabileceğini gösteren veriler mevcuttur. Bu durumda tansiyon problemi ya da başka bir kalp hastalığı olmayan bir hastada olağan dozlarda kullanılması planlanan stimülan ilaçlarda rutin kardiovasküler değerlendirme yapılmayabilir. Tansiyonu olan hastalarda tansiyon daha dikkatle ve yakından takip edilmeli ve tansiyon tedavisi düzgün yapıldığı takdirde stimülan ilaçlar kar / zarar hesabı yapılarak dikkatle kullanılabilir.

Kaynaklar:

Wilens TE, Zusman RM, Hammerness PG, Podolski A, Whitley J, Spencer TJ, Gignac M, Biederman J. An open-label study of the tolerability of mixed amphetamine salts in adults with attention- deficit/hyperactivity disorder and treated primary essential hypertension. J Clin Psychiatry. 2006 May;67(5):696-702.

Samuels JA, Franco K, Wan F, Sorof JM. Effect of stimulants on 24-h ambulatory blood pressure in children with ADHD: a double- blind, randomized, cross-over trial. Pediatr Nephrol. 2006 Jan;21(1):92-5. Epub 2005 Oct 28.

Wilens TE, Hammerness PG, Biederman J, Kwon A, Spencer TJ, Clark S, Scott M, Podolski A, Ditterline JW, Morris MC, Moore H. Blood pressure changes associated with medication treatment of adults with attention- deficit/hyperactivity disorder. J Clin Psychiatry. 2005 Feb;66(2):253-9.

Safer DJ. Relative cardiovascular safety of psychostimulants used to treat attention-deficit hyperactivity disorder. J Child Adolesc Psychopharmacol. 1992 Winter;2(4):279-90.

Diğer Makaleler

Güncel Duyurular

Duyuru - Haber

Twitter