Dikkat Eksikliği Hiperaktive Bozukluğu evliliği nasıl etkiler?

Bu sorunun cevabına iki olgu örneği vererek başlayalım.
Olgu: Ahmet Bey, 60 yaşında, evli. Emekli olduktan sonra kızı ve damadıyla beraber ortak bir iş kuruyorlar. İş yerindeki sorunlar nedeniyle sık sık çocuklarıyla kavga ediyor, evde sürekli olarak eşiyle küçük meseleler yüzünden kavga ediyor. Bu nedenle ailesinin zorlamasıyla doktora getirilmiş.

Olgu: Bora, 30 yaşında, yeni evli. Bir kaç işte dikiş tutturamadıktan sonra şimdi işsiz. Hızlı araba kullanıyor, sık sık trafikte kavga ediyor. Otopark sorunu nedeniyle öldürülesiye dövüldükten sonra eşi tarafından ikna edilerek doktora getiriliyor.

Bu dünyada hiç bir etki yoktur ki karşısında bir tepki bulmasın. Bir duvara bir balyozla vurduğunuzda duvarı yıkarsınız, ancak zamanla balyoz kırılmasa bile sapının kırılması olasıdır. Örneğin depresyondaki bir hastayla birlikte yaşamak zorunda kalan eş, zamanla depresyona girebilir, ya da bir alzheimer hastasının yakını bir süre sonra bakım veren rolünün yükü altında ezilip depresyona girebilir.

DEHB bozukluğu olan bir kişi de çevresiyle böyle bilateral, iki yönlü bir ilişki içindedir. DEHB kişinin kendisini olduğu kadar çevresini ve yakınlarını da etkiler. Çevreden gelen tepkiler de DEHB hastasının daha da dekompanse olmasına yani dağılmasına neden olabileceği gibi, uygun şartlar altında işlevselliğini düzelmesini de sağlayabilir.

DEHB ile çalışan klinisyenler evlilik sorunlarının erişkin DEHB vakalarının en sık dile getirdikleri problemler arasında olduğunu bildiriyorlar [Dixon, 1995 #28] [Weiss, 1999 #29]

Boşanma ve ayrılma böyle bir sorunu olmayan çiftlerle karşılaştırıldığında DEHB olanlarda çok daha sıktır. [Biederman, 1993 #31] [Biederman, 1994 #30]

Nevrotisism ve dürtü kontrol bozukluğu DEHB bozukluğu belirtileriyle en yakından ilişkili kişilik özellikleri olup [Barkley, 1997 #34] [Nigg, 2002 #32] bu kişilik özellikleri evliliği en olumsuz etkileyen kişilik özellikleri olduğu gösterilmiştir. [Kelly, 1987 #33]

DEHB erişkinlerin organize olamamaları, duygularını kontrol etmekteki güçlükleri, hayal kırıklıklarını tolere etmekteki güçlükleri ve iletişim sorunları evliliklerinde güçlüklere neden olabilecek özellikleri arasında sayılabilir.

Eakin ve arkadaşları dikkati eksikliği hiperaktive bozukluğu olanların aileriyle ilgili çalışmalarında [Eakin, 2004 #36] DEHB'nun aile üzerinde olumsuz etkisi olduğunu göstermekle birlikte, özellikle uzun süren evliliklerde bir düzeyde eşlerin uyum sağlayabileceğini ve bu nedenle yeni evli ve bir süredir evli olan çiftlerin ayrı ayrı araştırılmasının önemine vurgu yapıyorlar. Bu çalışma sonucunda araştırmacılar ayrıca DEHB olanlarla evlenmeyi tercih eden kadın ve erkeklerin bağımlı, bakımveren ve kurtarıcı rollerine soyunmuş kişiler olabileceğini ve bu açından da eşlerin değerlendirilmesi gerektiğini söylüyorlar. Genel olarak çiftlerle çalışmalarımızdan gördüğüm kadarıyla bakım veren ve kurtarıcı rollerine soyunmanın evliliğin başka türlü mümkün olduğundan daha uzun sürmesini sağlamakla birlikte, nihayetinde eşin tükenmesiyle sonuçlanmaktadır. Eşlerden birinin DEHB olduğu ailelerde bu tükenme noktasına gelmeden önlem alınmasında fayda olduğu kanaatindeyim.

DEHB olan birinin evliliğinde yük DEHB olmayan eş üzerine binmiştir. DEHB'nin yapamadığı organizasyon, sınır koyma, ekonomik kararları verme ve aile düzenini sağlama gibi sorumluluklar diğer eşe yüklenir [Dixon, 1995 #28] [Weiss, 1999 #29] Eşin bu desteği DEHB olan lehine olmakla birlikte eş sorumlulukların eşit dağıtılmaması ve kendi duygusal ihtiyaçlarını ikinci plana itmek zorunda kalması nedeniyle zamanla tükenir ve içinde öfke biriktirir.

Evlilik terapisi, ilişki danışmanlığı, çift terapisi alanlarında çalışanlar ise malesef dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu konusunda genellikle fazla bilgi sahibi değildir. Dikkat eksikliği hiperaktivite denildiğinde bir çok terapistin aklına gelen şey hareketli, haylaz bir çocuktur. Oysa erişkinlerde hiperaktivite ya azalır ya da çok daha sinsi bir şekilde kendini gösterir. DEHB'nin erişkindeki görünümleri ve evliliğe etkileri konusunda çiftlerle çalışan uzmanların dikkatinin bu konuya çekilmesi görevi bazen DEHB'li olmayan eşe düşebilir.